Taksonomi1, AB düzeyinde sürdürülebilir yatırımı desteklemek için kullanılacak olan çevresel sürdürülebilir ekonomik eylemler için bir çerçeve ve sınıflandırmadır. Taksonomi1, AB düzeyinde sürdürülebilir yatırımı desteklemek için kullanılacak olan çevresel sürdürülebilir ekonomik eylemler için bir çerçeve ve sınıflandırmadır.
2030 yılı iklim ve enerji hedeflerine ulaşmak, tek başına yaklaşık olarak yıllık 260 milyon € ilave yatırım getirecektir.
Gaye Demirhan Başbilen
TAKSONOMİ NEDİR?
2015 yılında, Birleşmiş Milletler’in Gündem 2030 ve Sürdürülebilir Gelişme Hedefleri ile ilgili uluslararası anlaşması ve Paris İklim Değişikliği Anlaşması imza altına alınmıştır. Paris İklim Anlaşması özellikle, finansal akışların düşük karbonlu ve iklim dirençli (climate resilient) gelişime paralel olmasını amaçlamaktadır. 11 Aralık 2019 tarihinde Avrupa Komisyonu, 2050 yılına kadar Avrupa’yı ilk iklim nötr kıta yapmayı amaçlayan bir büyüme stratejisi olarak Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM)’nı sunmuştur. Yeşil Mutabakatın bir parçası olarak, Komisyon, 14 Ocak 2020 tarihinde, önümüzdeki on yıl içerisinde minimum 1 trilyon €’yu sürdürülebilir yatırımlara kanalize edecek olan Avrupa Yeşil Mutabakatı Yatırım Planı’nı sunmuştur. 2030 yılı iklim ve enerji hedeflerine ulaşmak, tek başına yaklaşık olarak yıllık 260 milyon € ilave yatırım gerektirecektir. AB şimdiden Avrupa Stratejik Yatırımları Fonu ve diğer insiyatifleri ile gerekli yatırımı çekecek etkiyi sağlamakta, ancak, bu ölçekteki yatırım kamunun gücünü aşacağından finans sektörüne de önemli görevler düşmektedir. Bunlar;
Bu amaçlarla Komisyon, 2018 yılından beri sürdürülebilir
büyümeyi finanse etmeye ve yenilenmiş sürdürülebilir
finans stratejisine yönelik bir eylem planı
geliştirmiştir. Bu eylem planının dört ayağı bulunmaktadır:
Taksonomi, Referans Noktaları, Yeşil Tahvil ve
Raporlama.
Taksonomi1, AB düzeyinde sürdürülebilir yatırımı desteklemek
için kullanılacak olan çevresel sürdürülebilir
ekonomik eylemler için bir çerçeve ve sınıflandırmadır.
Taksonomi1, AB düzeyinde sürdürülebilir yatırımı desteklemek
için kullanılacak olan çevresel sürdürülebilir
ekonomik eylemler için bir çerçeve ve sınıflandırmadır.
Böylelikle yatırımcılara güven vermekte, özel yatırımcıları yeşile boyamadan (greenwashing) korumakta olup taksonominin, şirketlere ise yatırımlarını en çok ihtiyaç duyulan yere kaydırmasında, bu geçişi planlamasında ve pazar bölünmesini hafifletmesinde yardımcı olması beklenmektedir.
Taksonomi Kronolojik Gelişim
Eylül 2015 BM’nin Gündem 2030 ve Sürdürülebilir Gelişme Hedefleri ile ilgili uluslararası anlaşması ve Paris İklim Değişikliği Anlaşması imza altına alınmıştır. Paris İklim Anlaşması ile özellikle, finansal akışların düşük karbonlu ve iklim dirençli gelişime paralel olması amaçlanmıştır.
Ekim 2016 BM’nin Paris İklim Anlaşması, Avrupa birliği tarafından onaylanmıştır.
Ekim 2016 Avrupa Komisyonu, Yüksek Düzeyli Uzman Grubu (High Level Expert Group – HLEG) oluşturarak, bu gruba Birlik düzeyinde “yeşil” ve “sürdürülebilir” eylemleri belirleyecek bir sınıflandırma sistemi oluşturma görevi vermiştir.
Ocak 2018 BM’nin Paris İklim Anlaşması, Avrupa birliği tarafından onaylanmıştır. Komisyon tarafından görevlendirilen HLEG, finansal sektöre yönelik sürdürülebilirliğe ilişkin riskler ve fırsatlar raporu yayımlanmıştır.
Mart 2018 Komisyon, sürdürülebilir büyüme finansmanı için eylem planını yayımlamıştır. Bu planın ilk eylemi sürdürülebilir faaliyetler için bir AB sınıflandırma sistemi kurmak, yani AB Taksonomisini oluşturmaktır.
Mayıs 2018 Sürdürülebilir yatırım destek çerçevesinin kurulması ile ilgili bir tüzük taslağı yayımlanmış olup bu taslak kısaca “Taksonomi Tüzüğü” olarak bilinmektedir.
Aralık 2019 Konsey ve Parlamento, Taksonomi Tüzüğü konusunda politik mutabakata varmıştır.
Haziran 2020 BM’nin Paris İklim Anlaşması, Avrupa birliği tarafından onaylanmıştır. Taksonomi Tüzüğü (Regulation EU 2020/852) AB Resmi Gazetesi’nde yayınlanmıştır.
Temmuz 2020 Taksonomi Tüzüğü yürürlüğe girmiştir.
Nisan 2021 BM’nin Paris İklim Anlaşması, Avrupa birliği tarafından onaylanmıştır. İlk Yetki Devrine Dayalı Karar (İklim değişikliği Etkilerinin Hafifletilmesi ve İklim Değişikliğine Uyum) Komisyon tarafından sunulmuştur.
Haziran 2021 İlk iki düzenleme kabul edilmiş, ayrıca Teknik Tarama Kriterleri de yayımlanmıştır.
Temmuz 2021 Taksonomi Madde 8’e ilişkin Yetki Devrine Dayalı Karar (Bildirim Yükümlülüğü) Komisyon tarafından kabul edilmiştir.
Temmuz 2021 BM’nin Paris İklim Anlaşması, Avrupa birliği tarafından onaylanmıştır. Komisyon’un isteğiyle Birleşik Araştırma Merkezi nükleer enerjinin <<önemli bir zarar vermeme>> yönüyle ilgili teknik bir rapor hazırlamıştır.
Ocak 2022 Komisyon tarafından, iklim değişikliğine uygum sağlamaya yönelik faaliyetler için teknik tarama kriterlerini tanımlayan ilk “Yetki Devrine Dayalı Tamamlayıcı İklim Kararı” yürürlüğe konmuştur.
Şubat 2022 Komisyon tarafından, nükleer ve doğal gazın bazı özel şartlarda AB Taksonomisine dahil edilmesine ilişkin “Yekti Devrine Dayalı Tamamlayıcı İklim Kararı” prensip olarak kabul edilmiştir.
Haziran 2022 BM’nin Paris İklim Anlaşması, Avrupa birliği tarafından onaylanmıştır. Avrupa Parlamentosu’nun nükleer ve doğal hazın AB Taksonomisine dahil edilmesine yönelik kararı, Ekonomi ve Mali İşler (ECON) ve Çevre (ENVI) Komitelerinin ortak oturumunda veto edilmiştir.
Temmuz 2022 BM’nin Paris İklim Anlaşması, Avrupa birliği tarafından onaylanmıştır. Avrupa Parlamentosu, nükleer ve doğal gazın AB Taksonominin çevresel sürdürülebilir ekonomik faaliyetler içerisinde yer alma kararının veto edilmesine yönelik oylamayı reddetmiştir.
Taksonominin Kapsamı
Taksonomi Tüzüğü üç temel gruba aşağıdaki yükümlülükleri getirmektedir:
1. Üye devletlere ve AB’ye, çevresel finansal ürünlerin veya şirket tahvillerinin nasıl sağlandığını düzenlerken Taksonomi’yi uygulamaları,
2. Finansal piyasa katılımcılarına, finansal ürünleri hazırlarken, Taksonomi ile yatırımların uyumu hakkında beyanda bulunmaları,
3. 2013/34/ EU Direktifi Madde 19a ve Madde 29a’ya göre finans dışı veya konsolide finans dışı bildirim yükümlülüğü olan işletmelere, mali tablolarının finans dışı açıklama kısmına faaliyetlerinin taksonomi hedefleri ile nasıl uyumlu olduğuna ilişkin bilgileri de dahil etmeleri (TESAB Yayını: Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Türkiye Elektrik Enerjisi Sektörü Değerlendirmesi – 19)
Taksonomi Tüzüğü, daha önce Finansal Olmayan Raporlama Direktifi (Non-financial Reporting Directive – NFRD) kapsamında finans-dışı hususları bildirme yükümlülüğü olan borsaya kayıtlı büyük şirketler için yeni açıklama yükümlüleri getirmektedir.
Şirketler, 2022 yılında ticari faaliyetlerinin (2021 mali yılını kapsayacak şekilde) AB Taksonomi Tüzüğü kapsamındaki iklim hedefleri (uyum ve hafifletme) ile uyumunu bildirmek zorundadırlar.
2023 yılından itibaren ise, ticari faaliyetlerinin (2022 mali yılını kapsayacak şekilde) tüm altı çevresel hedefle uyumunu bildirmeleri gerekecektir.
Mevzuat, altı çevresel hedef belirlemekte olup diğerlerinden hiçbirine önemli ölçüde zarar vermeden hedeflerden en az birine katkıda bulunuyorsa, ekonomik faaliyetin çevresel olarak sürdürülebilir olarak etiketlenmesine izin vermektedir.
Taksonomide yer alan Çevresel Hedefler şunlardır (Tüzük Madde 9):
1. İklim değişikliği etkilerinin hafifletilmesi
2. İklim değişikliğine uyum
3. Su ve deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve korunması
4. Döngüsel ekonomiye geçiş
5. Kirlilik önlenmesi ve kontrolü
6. Biyoçeşitlilik ve ekositemin korunması ve restorasyonu
Taksonomi ekonomik faaliyetler için performans eşiklerini belirlemekte olup bu performans eşiklerine ayrıca teknik inceleme kriterleri de denilmektedir. Bu eşikler şunlardır:
>> 6 çevresel hedeften birine ciddi anlamda destek verme
>> Diğer 5 hedefe önemli bir zarar vermeme
>> Asgari koruma önlemlerine uygun olma (Tüzük Madde 18); örneğin, OECD Çok Uluslu Şirketler Rehberi ve BM İş ve İnsan Hakları Rehber İlkeleri)
(TESAB Yayını: Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Türkiye Elektrik Enerjisi Sektörü Değerlendirmesi-19)
Gaye Demirhan Başbilen
Sürdürülebilir Finans Platformu ve Teknik Tarama Kriterleri
AB Taksonomisinin oluşturulması sırasında Komisyon tarafından uzmanların tecrübelerinden yararlanabilmek için önce bir Sürdürülebilir Finans Teknik Uzmanlık Grubu (Technical Expert Group-TEG) oluşturulmuştur.19 Daha sonra Taksonomi Tüzüğü 20. maddeye dayanarak (Taxonomy Regulation ((EU) 2020/8521)), kalıcı bir grup olan Sürdürülebilir Finans Platformu’nu kurmuştur. Bu grup Komisyona sürdürülebilir finans ve taksonomi konusunda danışmanlık vermekte olup, 57 üye ve 11 gözlemciden oluşmaktadır.
Bu Platformun ana görevleri şunlardır:
>> Komisyona, AB Taksonomi teknik kriterleriyle ilgili, kullanılabilirliği de dahil olmak üzere, tavsiyede bulunmak,
>> Komisyona, Taksonomi Tüzüğü’nün gözden geçirilmesi konusunda ve çevreye önemli ölçüde zarar veren eylemler ile sosyal hedefler de dahil olmak üzere tüm sürdürülebilirlik hedeflerinin gözden geçirilmesi ile ilgili tavsiyede bulunmak,
>> Sürdürülebilir yatırımlara yönelik sermaye akışlarını izlemek ve raporlamak,
>> Komisyona, sürdürülebilir finans politikası hakkında daha kapsamlı tavsiyelerde bulunmak.
Teknik Çalışmaları: Alt Gruplar
Platform alt gruplar şeklinde örgütlenmiş olup, toplam altı tane alt grup bulunmaktadır:
Alt Grup 1- Teknik Çalışma Grubu
Görevleri
Alt Grup 2- Mevzuat Revizyon Grubu
Alt Grup 3- Negatif ve Düşük Etkili Faaliyetler Alt Grubu
Alt Grup 4- Sosyal Taksonomi Alt Grubu Grubu
8 üye ve 2 gözlemciden oluşmaktadır.
Alt Grup 5- Veri ve Kullanılabilirlik Alt Grubu
» Sürdürülebilir finans politikalarının gelişimi ve değerlendirilmesi ile ilgili tavsiyede bulunmak
Alt Grup 6- Sermaye Akışlarının İzlenmesine Dair Alt Grup
Mevcut verilere göre çalışmalar değerlendirilerek 2022 yılında faaliyete geçecektir.
Görevleri ve Hedefleri