Rüzgar
Türkiye'deki Mevcut ve Planlanan Kapasite ve Potansiyel
Türkiye rüzgar enerjisi potansiyeli açısından oldukça şanslı bir ülkedir. 2006 yılında hazırlanan Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyeli Atlası (REPA-V1) verilerine göre, yer seviyesinden 50 metre yükseklikte ve 7,5 m/s üzeri yıllık ortalama rüzgar hızlarına sahip kullanılabilir alanlarda kilometrekare başına 5 MW gücünde rüzgar santralı kurulabileceği kabul edilmiş ve Türkiye’de kurulabilecek rüzgar elektrik santrallarının toplam kapasitesinin 47.849,44 MW olduğu belirlenmiştir. Sonuçlar aşağıdaki tabloda detaylı bir şekilde verilmektedir (Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyeli Atlası, 2006).
2022 Eylül sonu itibariyle rüzgar enerjisine dayalı elektrik kurulu gücümüz 11.199 MW, toplam elektrik üretimi içerisindeki payı yaklaşık %946 olup yıllara göre kurulu güç değişimi ve toplam elektrik üretimi içerisindeki payı aşağıdaki grafiklerde yer almaktadır.
Taksonomi Tüzüğü’ndeki Yeri
2020/852 sayılı Taksonomi Tüzüğü, özel olarak rüzgar enerjisine yer vermemiştir. Ama rüzgar enerjisinin, yenilenebilir enerji olduğundan hareketle, yenilenebilir enerjiye ait maddeler rüzgar içinde geçerli olacaktır.
Madde 10’da düzenlenen iklim değişikliği etkilerinin hafifletilmesine yönelik hedef altında, AB 2018/2001 Yenilenebilir Enerji Direktifine uygun olarak yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim, iletim, depolama, dağıtım ve kullanımı taksonomiye uyumlu ekonomik faaliyet olarak kabul edilmiştir.
Tüzükte yenilenebilir kaynaklarla ilgili ikinci önemli madde ise Teknik Tarama Kriteri Şartları başlığını taşıyan 19. maddedir. Bu maddenin 2. paragrafında, 1.5 Co’lık artış limitine uygun şekilde özellikle yenilenebilir enerji ve enerji faaliyetleri gibi temiz enerji dönüşümüne yönelik faaliyetler için de teknik kriterlerin düzenleneceği ifade edilmiştir.
Teknik Kriterler İçerisinde Yeri
AB Taksonomi mevzuatında ikinci önemli mevzuat yetki devrine dayalı kararlardır. Bugün itibariyle yalnızca iklim değişikliği etkilerinin azaltılması ve iklim değişikliğine uyum konusunda teknik kriterleri belirleyen iki yetki devrine dayalı karar resmileşmiştir. Diğer dört hedefe ilişkin çalışmalar devam etmektedir.
Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin (AB) 2020/852 Tüzüğünü tamamlayan 4 Haziran 2021 tarihli (AB) 2021/2139 sayılı Komisyon Yetki Devrine Dayalı Karar bir ekonomik faaliyetin iklime önemli ölçüde katkıda bulunmasına veya iklim değişikliğine uyum sağlanmasına yönelik şartlar ile diğer çevresel hedeflerden herhangi birine önemli bir zarar verip vermediğini belirleyici teknik arama kriterlerini düzenlemektedir.
İklim değişikliği etkilerinin hafifletilmesi altında rüzgar enerjisi faaliyetleri Ek-1’de şu şekilde tanımlanmıştır;
1- Rüzgar gücüne dayalı olarak elektrik üretim tesislerinin inşaatı ve işletmesi,
2- Bu kararın Ek 7.6’sında yer alan yenilenebilir enerji teknolojilerinin kurulumu, bakımı ve tamirine yönelik ayrılmaz nitelikteki ekonomik faaliyetler (bunun için Ek 7.6’da yer alan teknik tarama kriterlerine uygulanacaktır),
3- EC 1893/2006 Düzenlemesi ile oluşturulmuş olan ekonomik faaliyetlerin istatiksel sınıflandırmasına uygun olarak özellikle D.35.11 ve F42.22 olmak üzere çeşitli NACE koduna sahip ekonomik faaliyetler.
Teknik tarama kriterleri açısından değerlendirmesi şu şekilde yapılabilir:
İklim değişikliğine uyum Ek-2’de yer almaktadır. Yukarıdaki tanımın aynısı burada da geçerlidir:
1- Rüzgar gücüne dayalı olarak elektrik üretim tesislerinin inşaatı ve işletmesi,
2- Bu kararın Ek. 7.6’sında yer alan yenilenebilir enerji teknolojilerinin kurulumu, bakımı ve tamirine yönelik ayrılmaz nitelikteki ekonomik faaliyetler (bunun için Ek 7.6’da yer alan teknik tarama kriterleri uygulanacaktır),
3- EC 1893/2006 Düzenlenmesi ile oluşturulmuş olan ekonomik faaliyetlerin istatiksel sınıflandırmasına uygun olarak özellikle D.35.11 ve F42.22 olmak üzere NACE koduna sahip ekonomik faaliyetler.
Türkiye’deki Mevcut Rüzgar Santrallarının AB Taksonomisine Uyumu ve Öneriler
2022 Ekim sonu itibari ile Türkiye’de toplam 358 rüzgar enerjisi santrali toplam 11.3 GW’lık kurulu güç ile faaliyette bulunmaktadır.
2014 tarihli Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği’ne göre rüzgar enerjisi santralları belli kriterlere bağlı olarak Çevresel Etki Değerlendirmesine veya Seçme Eleme Kriterlerine tabi olmaktadır. Türbin sayısı 20 adet ve üzerinde veya kurulu gücü 50 MWm ve üzerinde olan rüzgar enerji santralları için, oldukça detaylı bir çevresel etki değerlendirme raporu hazırlanmaktadır. Bu raporda bulunması gereken unsurlar Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği Ek-3’te şu şekilde yer almaktadır.
Bölüm I: Projenin Tanımı ve Özellikleri
a) Proje konusu yatırımın tanımı, özellikleri, ömrü, hizmet maksatları, önem ve gerekliliği
b) Projenin yer ve teknoloji alternatifleri, proje için seçilen yerin koordinatları
Bölüm II: Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Çevresel Özellikleri
Proje alanının ve önerilen proje nedeniyle etkilenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, atmosferik koşullar, iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, kültür varlığı ve sit özellikleri, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (Ek-5’teki Duyarlı Yöreler Listesi de dikkate alınarak) benzeri özellikleri
Bölüm III: Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Çevresel Etkileri ve Alınacak Önlemler
Proje kapsamında;
a) Çevreyi etkileyebilecek olası sorunların belirlenmesi, kirleticilerin miktarı, alıcı ortamla etkileşimi, kümülatif etkilerin belirlenmesi
b) Sera gazı emisyon miktarının belirlenmesi ve emisyonların azaltılması için alınacak önlemler
c) Projenin çevreye olabilecek olumsuz etkilerinin azaltılması için alınacak önlemler
ç) İzleme planı (inşaat dönemi)
Bölüm IV: Halkın Katılımı
Notlar ve Kaynaklar
Ekler:
1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar
2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar
a) “Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi” (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan “Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları”nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, “Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları”,
b) “Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar,
1) “Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol” gereği ülkemizde “Özel Koruma Alanı” olarak belirlenmiş alanlar,
2) Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan “Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit” listesinde yer alan alanlar,
3) Cenova Deklerasyonu’nun 17’nci maddesinde yer alan “Akdeniz’e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin” yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar,
c) “Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi”nin 1’inci ve 2’nci maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan “Kültürel Miras” ve “Doğal Miras” statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar,
ç) “Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar,
d) Avrupa Peyzaj Sözleşmesi.
3. Korunması Gereken Alanlar
Türbin sayısı 5 adet ve üzerinde veya kurulu gücü 10 MWm ve üzerinde 50 MWm altında olan rüzgar enerji santralları ise seçme ve eleme kriterlerine tabidir. Bu kriterlere tabi olan projeler “Proje Tanıtım Dosyası” hazırlamaktadır. Proje Tanıtım Dosyasında bulunması gerekenler ise Yönetmeliğin Ek-4’üncü maddesinde yer almıştır;
Projenin Teknik Olmayan Özeti
1.Projenin Özellikleri
a) Projenin ve yerin alternatifleri (proje teknolojisinin ve proje alanının seçilme
nedenleri),
b) Projenin iş akım şeması, kapasitesi, kapladığı alan, teknolojisi, çalışacak personel sayısı,
c) Doğal kaynakların kullanımı (arazi kullanımı, su kullanımı, kullanılan enerji türü vb.),
ç) Atık miktarı(katı, sıvı, gaz ve benzeri) ve atıkların kimyasal, fiziksel ve biyolojik özellikleri,
d) Kullanılan teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek kaza riski.
2. Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Çevresel Özellikleri
a) Mevcut arazi kullanımı ve kalitesi (tarım alanı, orman alanı, planlı alan, su yüzeyi ve benzeri),
b) Ek-5’teki Duyarlı Yöreler Listesi dikkate alınarak korunması gereken alanlar.
3. Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Çevresel Etkileri ve Alınacak Önlemler